CİVAKA XWENDA Û PÊŞKETÎ


Mîrza RONÎ

Di destpêka nivîsa xwe de ez di xwazim pirsekî ji hevalên xwîner bikim: Gelo civaka gelê kurd bi piranî xwendaye an na? Belê piştî vê pirsê ez xwe hêdî, hêdî berdim naveroka nivîsa xwe. Îro civakên di warê demokrasiyê û pêşketinê de pêşketîn, bingeha wa li ser meclîsan hatine avakirin. Civaknasan lekolînên li ser civakên pêşketî kirîn, dîtine ku meclîsên civakê heta xwe mava mala de jî ava kirine, ango gelek malbat hene di nava malbata xwe de jî meclîs ava kirine. Dema biryarek derbara malbata xwe de bidin meclîsa malbatê kom dikim û bi endamên malbate re parve dikin û bi yek dengî biryara malbata xwe erê dikin. Ji nav endamên malbatê yek dibê serokê meclîsê û ên dî dibin endamên meclîsa malbatê. Zarok, keçik, bav û dê tev di nava meclîsa malbatê de xwedî gotinin, evna jî dibê sedem ku zarokên malbatê xwe di nava malbatê de bînin ziman û pêdiviyên civakê nas bikin. Dîsa heman malbatên vî rengî girîngiya xwendinê ji zarokên xwe re tînin ziman û rojê seêtên xwendinê diyar dikin û malbat bi tevde pirtûkan di xwînin. Ango ku em bi bêjin civaka xweda bingeha wê ji nav malbatan derdikevê û dawiyê de civakek xwenda û pêşketî saz dibê.

Heke ku em îro rewşa gelê kurd a di warê xwendinê de bînin ber çavên xwe, mirov hêsanî dibînê ku, ji xeynî nifşên nû ê diçin xwedinê, wek dî civaka me di warê xwendinê de ne pêşketiye.

îro gelek malbatên me kurdan hene zarokên wa jî naçin xwedinê û haya wa qet ji xwendinê tûneye. Heke ez rewşa herema Botan îro bînin ber çava, gelek navçeyên heremê de pirtûkxanek jî tûnene. Li kêm navçeyan pirtûkxaneyên fermî hene lê mixabin ew na jî tû kes naçê derî lê navekin. Ji xeynî pirtûkên perwerda dibistanê tû pirtûkên dî nayên firotin. Ji sedî bîst kes an rojnamên rojane di xwînin an na, kêm kes jî li ser întenetê an dixwînin an na. Bi giştî em dikarin bi bêjin civaka di herema Botan de kêm zêde ji sedî sih xwedaye.

Lê hekê îro civaka me di warê xwendinê de ne pêşketî bê sedema vê jî diyare. Ev na jî raste ras bi polîtiqayên dewletê ve girêdayiye. Dîsa sedemek dî heye ew najî civaka me di sedî sed bawermedê ola îslamê ye. Bandora şêx û melaya jî gelek civaka me di warê xwendinê de paşde hiştiye. Di vê mijarê de çîrokek a ku ez rasta wê hatîm hat bîra min, ez ji were parve bikim. Kesekî ji min re got: Em mirîde filan şêxî bûn, dema şex ji mere qala xwendinê dikir digot: qet zarokê xwe ne rêkin mektê bê, wê têde xirabibin. Bi vê şîreta şêx me qet zarokên xwe ne rêdikirin dibistana. Sal û dem sere derbas bûn, rojekî me dît ku kurên wî şexî her yek ji wa wê bûyin parezer, mamoste, bijîjk û hwd. Got: me hingî zanî ku şex çima ne dihiş em zarokên xwe ne rêkin dibistana û xwendinê. Heke me wî demî zarokên xwe bidana xwendin me wê zû rûyê şêx ê rastî bi dîtana û me ji wî bawer nedikir. Kûrk û ebayê wî jî wî demî pênç pere nedikir nava mede.

Lê dîsa her çiqas di nava civaka mede rastiyên bi vî rengî hebin jî, astengiya herî mezin bi polîtîqayên serdestên civaka me, her tim çavek cûda li me nêriye. A niha jî li gelek heremên kurd lê dijîn de, dibistan kêmin û mamosteyên perwerdê kêmin. Li Tirkiye heremên wek Marmara û Akdenîzê pere ji bo xwendinê, ji heremên me behtir tê xerç kirin. Li heremên me de di polen dibistana de çil xwendekar hebin, li heremên dî bîst xwendekar hene. Ango cudehiyek berbi çav navbera heremên me û ên dî de heye.

Di vir de tofana ev serê çend salane li ser serê gelê kurd de hatî ji hêla her mirovê xwedî mijdan ve tê zanîn. Lê îro ewşa li Tirkiyê û a Cîhanê hatiye gûhartin û her netew pêdiviya wî bi meclîsên nava herema wî de heye. Ji wê çendê demek beri demekî divê netewa kurd jî ji civaka xwe re gavên demokratik bidê qebûlkirin. Gava herî girîng jî ewe ku pergala xwedinê em di nava civakê de bidin avakirin. Ev pergal di bin banê mafê demokratîk de di karê bê avakirin. Ango îro sed şaredariyên me hene, heremên kurd lê dijîn de giranî şaredariyên civaka kurde, şaredarî dikarê rola xwe bi lehizê û evê pergalê xwendinê bidê avakirin; ev pergala rexistinî jî di nava taxande dikarin ‘‘malên xwendinê’’ ava bikin. Çi taxa heyî malek a xwendinê be avakirin. Û di van malên xwendine de perwerde bête dayîn. Ev yîn. Dîsa di bin banê şaredariya bi xwede polên xwendinê dikarin werin avakirin. Û divê pirtûkxane di şaredariya de hebin. Dîsa wek kampanyaya xwedinê di nava gelde bên dest pê bikin.

Ji rêxistina xwendinê re rola gîring dîsa dikevê ser milê partî û saziyên gelê kurd. Reveberî û endamên sazî û partiyên me, divê xwenda bin û heke ne xwenda bin jî divê perwer de bibînin. Siyaset têr xwendine di xwazê, heke kesek di warê polîtîqa û siyasetê de ne xwenda bê, wî demê ewê nikaribê politîqa ye jî bike. Di vir de divê di bin banê saziyên mede jî perwerde bên dayîn. Ev perwerde divê ne demek kin bê, bi pergalî hertim hebe. Heke mirov bala xwe bide tevgera azadiya gelê kurd mirov wê bibînê ku ew hêza xwe ji perwerde û xwendinê digirin, her tim nava nûjeniya pêşketinê dene. ew hêza wayî xwendinê divê ji bo partî û saziyên me re mînak bête girtin.

Çawe xwarin ji bo laşê mirova vîtamîne, xwendin jî ji bo mejiyê mirova vîtamîne.



na perwerda ziman dibe, a tendûstriyê dibe, hînbûna xwendin û nivîsandinê dibe. Ango ku dema ev malên xwendinê hatin ava kirin li gor pêdiviya gel perwerde wê bê da